حقیقت فارکس در ایران | آیا فارکس قانونی است ؟
فارکس یک بازار غیرمتمرکز بین المللی و بستری برای مبادله ارزهای مختلف، سهام، ارز دیجیتال، کالاها، فلزات گرانبها و انرژی است. کسب درآمد دلاری و رسیدن به ثروت‌های هنگفت، از دلایلی است که سرمایه گذاران بسیاری، به ویژه سرمایه گذاران ایرانی، را به این بازار گسترده جذب کرده است. معامله گران ایرانی برای فعالیت در فارکس با چالش‌های مختلفی از جمله منع قانونی و احکام شرعی در، روبرو هستند.
فارکس کلاهبرداری نیست . مطمئناً تقلب رخ می دهد - اما این بدان معنا نیست که خود بازار غیرقانونی است. در واقع، بازار فارکس تا حد زیادی بزرگترین بازار در جهان است که تحت تاثیر صدها هزار تراکنش و به طور بالقوه هزاران ورودی در روز است.
حقیقت فارکس در ایران
با گسترش فعالیت شرکت‌های فعال در حوزه فارکس در ایران در سال 1383، علی رغم هشدارهای بانک مرکزی نسبت به این فعالیت‌ها، در قانون بازار اوراق بهادار مصوب سال 1384، قانون گذار هیچ اشاره ای به فارکس نداشت و منع قانونی برای فعالیت در فارکس اعلام نشد. اما پس از تصویب آیین نامه اجرایی قانون بازار اوراق بهادار در سال 1386، تغییراتی در روند قانونی فعالیت فارکس مشاهده شد.
در سال 1390 سازمان بورس طی اطلاعیه ای اعلام کرد که فعالیت فارکس در ایران و فعالیت تمام اشخاص حقوقی و حقیقی در این بازار غیرقانونی است. همچنین فعالیت بروکرهای فارکس نیز به دلیل عدم مجوز فعالیت از سازمان بورس، غیرقانونی اعلام شد.
آیا فارکس در ایران قانونی است؟
در ایران دیدگاه مثبتی نسبت به فارکس وجود ندارد. از جمله دلایلی که می‌تواند باعث قوت این دیدگاه شود می‌توان به خروج ارز از کشور اشاره کرد. بسیاری بر این عقیده هستند که فعالیت در فارکس باعث خروج ارز از کشور می‌شود. اهمیت این موضوع زمانی پررنگ تر شد که کشور با تحریم‌های بین المللی روبرو شده و محدودیت‌هایی در صادرات و ورود ارز به کشور ایجاد شد و دولت تصمیماتی برای خروج ارز از داخل کشور اتخاذ کرد.
اما نباید این نکته را فراموش کرده که اگر معامله گر تسلط و مهارت کافی برای فعالیت معاملاتی داشته باشد با کسب سود از بازار، می‌تواند به ورود ارز به کشور نیز کمک کند.
دلیل دیگری که فعالیت فارکس در ایران را با چالش روبرو کرده است، سو استفاده افراد فرصت طلب و سودجو از سیستم نظام نرخ دولتی است. در ایران مرجع تعیین نرخ ارز، کالا و خدمات، دولت است و به دلیل ساختار این نظام اقتصادی باعث ایجاد تفاوت‌هایی در قیمت دولتی با بازار آزاد شده است. این تفاوت شرایط را برای رانت و دلالی مهیا می‌کند.
فعالیت در فارکس نیازمند کسب دانش و اطلاعات دقیق از بازار و ابزارهای تحلیل است. نادیده گرفتن این پیش نیاز ضروری برای فعالیت معاملاتی، ریسک معاملات را افزایش داده و بسیاری از معامله گران در این مسیر با ضررهای غیرقابل جبرانی روبرو می‌شوند.
از چالش‌های دیگری که فعالیت فارکس را درگیر می‌کند، مسائل دینی و اسلامی است. در فارکس مبادله فیزیکی انجام نمی شود و اساس مبادلات مبتنی بر پیش بینی نرخ ارزها است و به همین دلیل ماهیت قماری دارد. از طرف دیگر غیر عقلایی و غرری بودن به دلیل ریسک بالا، ماهیت قماری آن به دلیل عدم تحویل واقعی ارز و مبتنی بر پیش بینی، شبهه ربوی بودن به دلیل استفاده از قرض و اضافه برداشت نسبت به یک ارز، از جمله دیگر چالش‌های فقهی است که برای فعالیت فارکس وجود دارد.
آیا معاملات فارکس از لحاظ شرعی جایز است؟
شکل سنتی معاملات که در آن صاحب سرمایه یا وکیل وی در ازای دریافت حق العمل یا مجانی، به انجام معامله اقدام می‌کند و سود یا زیان حاصله به صاحب سرمایه تعلق دارد، به دلیل برقراری تمام شرایط معامله، شرعی قلمداد می‌شود. اما ماهیت معاملات فارکس اشکالاتی را ایجاد کرده است. هویت نامشخص بسیاری از بروکرها و پایگاه‌های اطلاعاتی فارکس که با هدف کلاهبرداری و غارت سرمایه مردم فعالیت می‌کنند و دسترسی به آنها وجود ندارد، انتشار گزارش‌های غیر واقعی از فعالیت‌های سودآور و استفاده از سرمایه‌های سپرده شده در فعالیت‌های غیرقانونی، اعمال شروط غیر شرعی در قراردادهای سرمایه گذاری در بروکرها، از جمله دلایلی است که فعالیت در فارکس را با شبهاتی مواجه کرده است.
نظر آیات عظام در مورد فعالیت در فارکس
آیت الله العظمی خامنه‌ای: صحت معاملات در بازار فارکس متوقف بر رعایت ضوابط شرعی و قانونی است
آیت الله العظمی سیستانی: حضرت آیت الله اجازه ورود در چنین معاملاتي را نمی‌دهند.
آیت الله العظمی مکارم شیرازی: با توجّه به این‌که فارکس شرایط شرعیّه معاملات را ندارد جایز نیست.
آیت الله العظمی نوری همدانی: بازار فارکس و معاملات آن صورت شرعی ندارد
آیا فعالیت در فارکس خطرناک است؟
ماهیت فارکس، همواره فعالیت در این بازار وسیع بین المللی را با خطراتی همراه کرده است. در کنار ظاهر پر زرق و برق، سود‌های کلان، سرمایه گذاران بسیاری هم وجود دارند که با ضررهای غیرقابل جبرانی مواجه و مجبور به ترک بازار شدند. از جمله خطرات پیش روی فعالان فارکس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- ریسک استفاده از اهرم: لوریج یا اهرم ابزاری جذاب برای کسب سود بیشتر در معاملات است. اما نباید فراموش کنید که اهرم‌ها همانطور که سودی چندین برابر را عاید معامله گر می‌کنند در صورتیکه شرایط بر خلاف انتظار معامله گر پیش رود می‌تواند به ضررهای هنگفتی نیز منجر شود.
- ناپایداری و نوسانات شدید قیمت: بازار فارکس، یک بازار پر تلاطم است و قیمت‌ها همواره در حال تغییر هستند. مقابله با این شرایط ناپایدار و نوسانات شدید تنها با داشتن استراتژی معاملاتی مناسب و برنامه امکان پذیر است و بدون برنامه ریزی حساب شده معامله گر فعالیت موفقی را تجربه نخواهد کرد.
- تصمیم گیری‌های احساسی در معاملات: احساسات عامل مهمی در تصمیم گیری‌های معاملات است. معامله گر با شرایطی در بازار مواجه می‌شود که وسوسه کسب ثروت رویایی، باعث تحریک وی به نادیده گرفتن استراتژی و پلن معاملاتی می‌شود و در نهایت به ضررهای هنگفت منجر می‌شود.
- فعالیت 24 ساعته بدون توقف: نگرانی از جاماندن از بازار و فرصت‌های سودآور باعث می‌شود معامله گر به فعالیت مداوم خود در بازار ادامه دهد تا از تمام فرصت‌های بازار بهره مند شود.
سخن پایانی
فعالیت در فارکس برای معامله گران ایرانی که با قصد کسب درآمد دلاری و ثروت به این بازار وارد شده اند، با چالش‌هایی همراه است. دولت بر این اعتقاد است که فعالیت در فارکس با خروج ارز همراه است و معامله گران با متحمل شدن ضرر و از دست دادن سرمایه به روند خروج ارز دامن می‌زنند. این در حالی است که معامله گران با تجربه و ماهر با کسب سود از بازار می‌توانند کمک خوبی برای روند ارزآوری به داخل کشور باشند. به علاوه به دلایل مختلف ماهیت بازار فارکس و معاملات آن با ابهاماتی روبرو است و به همین دلیل از نظر فقها و بزرگان دین فعالیت در این بازار مجاز نیست.
علاوه بر محدودیت‌های قانونی و فقهی، نباید خطرات ذاتی بازار را نادیده گرفت. استفاده نادرست از لوریج، ناپایداری بازار، تصمیم گیری‌های احساسی و فعالیتی مداوم و بدون توقف در بازار فارکس می‌تواند از جمله خطراتی باشد که همواره معامله گران را تهدید می‌کند.
