با گسترش روز افزون رمز ارزها، اهمیت این مسئله که آیا خرید و فروش ارز دیجیتال قانونی است، پررنگ تر می‌شود. علی رغم اینکه ارزهای دیجیتال به سرعت در حال نفوذ به اقتصاد جهان است اما مسئله قانونی بودن این دارایی های دیجیتال در هاله ای از ابهام قرار دارد. در برخی از کشورها استفاده از ارزهای دیجیتال به عنوان واسطه ای در پرداخت های مالی مجاز اعلام شده، کشور های بسیاری وجود دارند که استفاده از انها را غیرمجاز اعلام کرده اند.
فناوری های جدید تحولات عظیمی در حوزه های مختلف از جمله اقتصاد بین الملل ایجاد کرده است. با رشد و نمایش دستاورد های تکنولوژی در صنعت مالی، دیدگاه های مخالف در حال تغییر است و چشم اندازی روشن تر را می‌توان برای ارزهای دیجیتال متصور بود. در این مقاله با مرور سابقه عملکرد ارزهای دیجیتال در ایران، در تلاش هستیم پاسخی برای این پرسش که آیا ارزهای دیجیتال در ایران قانونی است، بیابیم.
قوانین ارز دیجیتال در ایران
در ایران معامله ارزدیجیتال صریحا ممنوع اعلام نشده و حکم و مجازاتی برای فعالیت در این حوزه تصویب نشده است. مصوبات اولیه از قوانین مربوط به ارزهای دیجیتال در ایران به سال 2018 برمی گردد. در این سال به دلیل این که ارزهای دیجیتال به عنوان ابزاری مناسب در جهت فعالیت های پولشویی و جرائم مالی معرفی شد، بانک مرکزی ممنوعیت خرید و فروش بیت کوین را اعلام کرد. بر اساس این اطلاعیه بانک ها، صرافی‌ها و موسسات اعتباری از خرید و فروش یا هر گونه اقدام در جهت گسترش و تسهیل فرایند معاملات این ارزها، منع شدند.
اما این قانون چندان تداوم نداشت و یک سال بعد به علت تشدید تحریم های پولی، دولت به لغو این محدودیت‌ها تصمیم گیری کرد. در سال 2020 هم راستا با افزایش قیمت ارزهای دیجیتال و سقوط بازار بورس ایران، دولت مجدد محدودیت های سخت برای فعالیت در حوزه ارز دیجیتال اعمال کرد. با گذشت زمان و پذیرش بیشتر ارزهای دیجیتال، این قوانین مورد بازبینی قرار گرفت.
قانون خرید و فروش ارز دیجیتال در ایران
با رونق گرفتن ارزهای دیجیتال، قوانین سخت گیرانه مربوط به رمزارزها با انعطاف بیشتری بازنگری شد. به این ترتیب معامله و نگهداری ارز های دیجیتال مجاز اعلام شد اما ممنوعیت استفاده از ارزهای دیجیتال به عنوان سیستم پرداخت، همچنان برقوت خود باقی ماند. در همین راستا بانک مرکزی ضوابطی نیز برای فعالیت در حوزه ارز دیجیتال اعلام کرد.
- معامله ارز های دیجیتال برای کاربران ایرانی ممنوع نیست.
- استفاده از ارزدیجیتال به عنوان یک سیستم پرداخت در فروشگاه های حضوری و انلاین، ممنوع است.
- خرید و فروش ارزهای دیجیتال تنها در صرافی های دارای مجوز، مجاز است.
- با رعایت مقررات کیف پول ارزدیجیتال، توسعه کیف پول دیجیتال برای کاربران حقیقی و حقوقی بلامانع است.
به علاوه فرد در صورت مواجه با هک و کلاهبرداری در حوزه ارزهای دیجیتال می‌تواند شکایت خود را به دادگاه ارائه دهد.
قانون استخراج ارزدیجیتال در ایران
فرایند ماینینگ و استخراج ارز دیجیتال از دیگر فعالیت های پر طرفدار در بین فعالان بازار رمزارزها است. فرایند استخراج مستلزم استفاده از دستگاه های تخصصی است که مصرف برق بالایی دارند و این عاملی برای ممنوعیت فعالیت ماینینگ در ایران شد. به علاوه دستگاه های ماینینگ ارزدیجیتال عمدتا وارداتی بوده که توسط گمرک واردات انها ممنوع اعلام شده بود.
در سال 98، با اعلام ایین نامه اجرایی استخراج فراورده های پردازشی رمزنگاری شده، استخراج ارز دیجیتال مجاز اعلام شد. بر اساس این ایین نامه اداره صنعت معدن و تجارت متولی صدور مجوز بهره برداری ماینینگ اعلام شد و استفاده از دستگاه های استخراج منوط به دریافت مجوز از وزارت صمت شد. همچنین در سال 98، برای واردات دستگاه های ماینینگ ردیف گمرکی در نظر گرفته شد و دریافت مجوز وزارت صمت برای ترخیص دستگاه‌ها ضروروی اعلام شد.
به این ترتیب درصورتی که شخص مجوز فعالیت از وزارت صمت را دریافت کرده باشد می‌تواند با استفاده از دستگاه های ماینینگ برای استخراج ارز دیجیتال فعالیت کند. در غیر این صورت فعالیت بدون مجوز و استفاده از دستگاه های قاچاق، جرم محسوب شده و مشمول مجازات خواهد بود.
قانون صرافی های ارز دیجیتال در ایران
در پی گسترش ارزهای دیجیتال، صرافی های بسیاری نیز فعالیت خود را اغاز کردند. با تعدیل قوانین خرید و فروش و استخراج ارزهای دیجیتال در ایران، بانک مرکزی ضوابط و شرایطی را نیز برای فعالیت صرافی های ارزدیجیتال ایرانی در نظر گرفت. به این ترتیب تنها پس از احراز هویت صرافی در بانک مرکزی، به عنوان یک صرافی ارزدیجیتال قانونی شناخته شده و به ارائه خدمات به فعالان بازار کریپتو مجاز است. از جمله ضوابطی که در قانون صرافی ارز دیجیتال اماده است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- سرمایه گذار مسئولیت کامل تمام ریسک های ناشی از سرمایه گذاری را برعهده دارد.
- تمامی کاربران صرافی باید قبل از اقدام به معامله در صرافی احراز هویت شده و توسط صرافی در بانک مرکزی ثبت شود.
- بر اساس قوانین ارزی کشور، سقف تبدیل ریال به رمزارز و برعکس، تعیین می‌شود.
- بانک مرکزی در بازه های سه ماهه لیست تمامی ارزهای دیجیتال قابل معامله را به صرافی های مجاز اعلام میکند.
- صرافی های موظف به ثبت تمامی تراکنش بوده و در صورت لزوم باید به بانک مرکزی ارائه دهند.
سخن پایانی
ارزهای دیجیتال به سرعت در حال تحول سیستم اقتصادی جهانی است و با گسترش پذیرش این دارایی های دیجیتال، دیدگاه کشور های مختلف نسبت به رمزارزها در حال تغییر است. در ایران نیز قوانین سختگیرانه اولیه مورد بازنگری قرار گرفته و انعطاف بیشتری برای فعالیت در حوزه ارزهای دیجیتال در نظر گرفته شده است. بر این اساس محدودیت معامله ارزهای دیجیتال ممنوع نیست اما نمی توان از انها در سیستم های پرداخت حضوری یا انلاین استفاده کرد. به علاوه استخراج ارز دیجیتال نیز با دریافت مجوز از وزارت صمت مجاز اعلام شده است. همچنین صرافی های ارز دیجیتال بسیاری در سال های اخیر با پشت سر گذاشت فرایند احراز هویت در بانک مرکزی میتوانند خدمات خود در حوزه رمز ارز را به کاربران ارائه دهند.
