افزایش سرمایه در بورس خوب است یا بد؟ بهترین نوع افزایش سرمایه

افزایش سرمایه چیست ؟

شرکت‌ها به منظور بهبود ساختار مالی، تامين منابع مورد نياز طرح‌های توسعه‌ای، توسعه فعالیت‌ و... اقدام به افزایش سرمایه می‌ نمایند. در واقع تغییر در میزان سرمایه یکی از روش‌های تامین مالی شرکت‌ها می‌‌باشد. هدف از افزایش سرمایه ، تغییر در دارایی‌های سهامداران است. در برخی مواقع، این راهکار به منظور اصلاح و بهبود ساختار مالی شرکت مورد استفاده قرار می‌‌گیرد.

هر شرکت بورسی یا فرابورسی که قصد افزایش سرمایه دارد، باید تعدادی سهام جدید منتشر کند و به سهامداران بفروشد. با این روش، مبلغ مورد نیاز برای افزایش سرمایه تأمین می ‌شود. تفاوت اصلی میان روش‌های افزایش سرمایه به محل تامین آن بستگی دارد.

شرکت‌ها قبل از افزایش سرمایه ، ابتدا مدارک و مستندات خود را در سامانه کدال (codal.ir) ارسال می‌کنند. چند روز قبل از بسته شدن نماد و برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده، آگهی آن در سایت مربوطه قرار می‌گیرد.

افزایش سرمایه و شرط مشارکت در آن

افزایش سرمایه به سهامدارانی تعلق می‌گیرد که در تاریخ برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده مالک سهام شرکت باشند. برای مشارکت در افزایش سرمایه ، زمان خریداری سهام حائز اهمیت نیست. تنها کافی است که در تاریخ برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده سهامدار شرکت باشید و در مجمع شرکت کرده باشید.

روند افزایش سرمایه

در روند افزایش سرمایه ، ابتدا هیأت مدیره شرکت پیشنهاد خود را به همراه دلایل کافی به سهامداران ارائه می‌دهد. این پیشنهاد در مجمع عمومی فوق‌العاده شرکت در میان سهامداران به رای گذاشته می‌شود.
در صورت تصویب این پیشنهاد در مجمع و پس از ارائه مجوز از سوی سازمان بورس، افزایش سرمایه صورت می‌گیرد. قیمت سهام شرکت پس از افزایش سرمایه ، دستخوش تغییر می‌‌شود. اینکه افزایش سرمایه شرکت از چه طریقی صورت گیرد، اثرات متفاوتی در تغییر قیمت دارد.

مراحل افزایش سرمایه در بورس

1. ابتدا، هیأت مدیره طی جلسه‌ای ضمن بررسی موقعیت شرکت و لزوم افزایش سرمایه ، این طرح را ارائه و تصویب می‌نماید.
2. حسابرس شرکت، طرح پیشنهادی را بررسی و در صورت وجود توجیه منطقی، آن را تایید می‌‌کند. امکان تایید تمام یا قسمتی از این طرح برای حسابرس وجود دارد.
3.  پس از تایید حسابرس، شرکت اقدام به ارسال مدارک و اسناد مربوطه به سازمان بورس و اداره ثبت شرکت‌ها می‌کند.
4. سازمان بورس پس از انجام بررسی‌های لازم، تمام یا قسمتی از طرح را تایید می‌‌کند.
5. اطلاعیه صدور مجوز افزایش سرمایه پیرامون زمان برگزاری و آگهی دعوت به مجمع، در سایت کدال و همچنین روزنامه‌های کثیرالانتشار درج می‌شود.
6. پس از برگزاری مجمع فوق‌العاده، مقدار و ارزش هر سهم بطور دقیق مشخص شده و در اختیار سهامداران قرار می‌گیرد. 
7. مقدار اعلام شده در اداره ثبت شرکت‌ها تحت عنوان سرمایه جدید شرکت ثبت می‌شود.

انواع افزایش سرمایه

افزایش سرمایه در شرکت‌های مختلف به روش‌های متفاوتی انجام می‌گیرد. هر شرکت، متناسب با موقعیت خود یکی از این روش‌ها را انتخاب می‌‌کند. تفاوت اصلی این روش‌ها تنها در محل فراهم ساختن این منابع است. هر کدام از روش‌های افزایش سرمایه با توجه به شرایط اقتصادی شرکت، از جذابیت‌های خاص خود برخوردار است. اظهار نظر در مورد این موضوع از دیدگاه شرکت و سهامداران با یکدیگر تفاوت دارد. از آنجایی که، ساختار شرکت‌ها با یکدیگر متفاوت است، در نتیجه هر کدام پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. پس، نمی‌‌توان یک نسخه کلی برای همه شرکت‌ها در نظر گرفت. اما به طور کلی، افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی و صرف سهام می‌تواند وضعیت بهتری در سهام شرکت ایجاد نماید.

روش‌های افزایش سرمایه به طور کلی شامل موارد زیر است:

1.  افزایش از طریق محل سود انباشته (سهام جایزه)
2. افزایش از محل آورده نقدی و مطالبات سهامداران
3. افزایش از طریق تجدید ارزیابی دارایی‌ها
4. افزایش به روش صرف سهام

1- افزایش سرمایه از اندوخته یا از محل سود انباشته

شرکت‌ها در پایان هر سال مالی، بخشی از سودهای به دست آمده را بین سهامداران خود تقسیم می‌نمایند. درصدی از آن سود در حسابی تحت عنوان سود انباشته در صورت‌های مالی شرکت، ثبت می‌گردد. چنانچه، مقدار سود به سطح قابل توجهی برسد، شرکت قادر است تا از محل این سودها به منظور توسعه فعالیت‌های خود اقدام به افزایش سرمایه نماید.

در این روش، تعداد سهام شرکت بدون ورود جریان نقدی جدید، افزایش می‌باید. با توجه به اینکه وجهی از سهامداران دریافت نشده است، به سهامی که به این روش به سهامدار تعلق می‌گیرد، سهام جایزه گفته می‌شود.

در مواقعی که شرکت سود انباشته مناسبی دارد، در مورد روند افزایش سرمایه و همچنین، تأمین منابع مورد نیاز خود تصمیم‌گیری می‌نماید. به دلیل اینکه در این روش، سهامداران پولی برای سهام جدید خود پرداخت نمی‌‌کنند، درصد مالکیت شما تغییری نمی‌کند.

در واقع، با افزایش سرمایه شرکت، تعداد سهام شما نیز افزایش می‌یابد. از نظر تئوریک میزان دارایی شما تغییری نمی‌کند، یعنی به همان نسبت که تعداد سهام شما افزایش می‌یابد، به همان نسبت نیز قیمت سهام کاهش می‌‌یابد.

به عنوان مثال؛ شما 1000 سهم به ارزش 2000 تومان (برای هر سهم) دارید. ارزش سهام شما مبلغی معادل 2,000,000 تومان می‌باشد. اگر شرکت مذکور، افزایش سرمایه 100 درصدی اعمال نماید، پس از بازگشایی نماد، دارایی شما 2000 سهم (با ارزش هر سهم 1000 تومان) می‌باشد.

ویژگی‌های این روش:

• عدم نیاز به پرداخت قیمت اسمی سهم
• سرعت گرفتن فرایند توسعه سهم
• بهبود سودآوری شرکت
• عدم ورود نقدینگی از خارج شرکت

2- افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات سهامداران

در مواقعی که شرکت سود انباشته مناسبی ندارد و یا می‌خواهد منابع مالی جدید وارد کند، از محل آورده نقدی سهامداران، اقدام به افزایش سرمایه می‌نماید. برای شرح این نوع افزایش سرمایه ، ابتدا نیاز به توضیح مفهوم حق تقدم داریم.

حق تقدم

همانطور که می‌دانید، هنگامی که یک شرکت افزایش سرمایه می‌دهد، به نسبت درصد افزایش سرمایه ، تعداد سهام آن نیز افزایش می‌یابد. به دلیل اینکه سهامداران یک شرکت خواهان حفظ حقوق و منافع خود هستند، این انتظار را دارند که پس از افزایش سرمایه ، درصد مالکیت خود را نسبت به قبل حفظ کنند.

با توجه به اینکه روند افزایش سرمایه ، نیازمند تامین منابع جدید از سوی سرمایه‌گذاران می‌باشد، شرکت حق استفاده و حضور در آن را ابتدا به سهامداران فعلی می‌دهد. به این اولویت در خرید سهام نسبت به سهامداران جدید، حق تقدم خرید سهام گفته می‌شود.

چگونگی شرکت در افزایش سرمایه با استفاده از حق تقدم

با توجه به اینکه در این روش، سهامداران عاملان اصلی افزایش سرمایه می‌باشند، در نتیجه شرکت حق ویژه‌ای را برای استفاده آنها در نظر می‌‌گیرد. به این صورت که، اوراقی تحت عنوان حق تقدم سهام در اختیار سهامداران فعلی قرار می‌گیرد. سهامداران در مدت زمان مجاز، اقدام به معاملات این اوراق (که معمولاً دو ماه است) می‌نمایند که به آن مهلت پذیره‌نویسی گفته می‌شود. در این مرحله، دو راهکار برای سهامداران وجود دارد:

1. پرداخت مبلغ اسمی سهام: در این روش، شما به ازای هر سهم باید مبلغی را در این بازه زمانی ۲ ماهه به شرکت پرداخت نمایید. این مبلغ در ایران معمولاً ۱۰۰۰ ریال (قیمت اسمی سهم) است. پس از طی مراحل افزایش سرمایه ، حق تقدم شما به سهم عادی تبدیل می‌‌شود. این فرایند به طور معمول بین چهار تا شش ماه زمان می‌برد.
2. فروش حق تقدم: اگر شما به هر علتی تمایل به استفاده از حق تقدم‌های خود نداشته باشید، در بازه زمانی دو ماهه می‌توانید حق تقدم‌های خود را به سرمایه‌گذاران دیگر بفروشید. حق تقدم‌ها مانند سهام عادی در بورس قابل معامله می‌باشند.
3. فرایند معامله حق تقدم، همچون سهام عادی در بورس قابل انجام است. مثلاً حق تقدم ایران خودرو با نماد (خودروح) معامله می‌‌شود. قیمت حق تقدم به اندازه آورده شما (معمولاً ۱۰۰۰ ریال) از قیمت روز سهم اصلی در بازار کمتر است.
4. چنانچه سهامدار، هیچ یک از اقدامات ذکر شده را انجام ندهد، پس از پایان مهلت پذیره ‌نویسی، شرکت اقدام به فروش حق تقدم‌ها خواهد نمود و مبلغ حاصل را پس از کسر کارمزد به حساب سهامداران واریز می‌نماید.

ویژگی‌های این روش:

• سرعت گرفتن فرایندهای توسعه‌ای
• کمک به بهبود سودآوری در بلندمدت

3- افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها

در این روش، دارایی‌های ثابت شرکت، مانند: زمین، ساختمان، ماشین‌آلات و تجهیزات، سرمایه‌گذاری‌ها و … از محل تجدید ارزیابی، مورد بررسی قرار می‌‌گیرد. ارزش این قبیل از دارایی‌ها در طول زمان تغییر کرده و دستخوش افزایش سرمایه می‌گردد، اما این تغییرات در هیچ یک از حساب‌های شرکت، ثبت نمی‌شود.

در این روش، ارزش دارایی‌های شرکت در ترازنامه به‌روز می‌‌شود. از آنجایی که، معادله حسابداری در ترازنامه ثابت است و بدهی‌های شرکت نیز تغییری نکرده، افزایش سرمایه صورت می‌‌گیرد.

ویژگی‌های این روش:

• امکان افزایش سهم
• در این روش همچون روش سود انباشته، امکان افزایش قیمت سهم در آینده وجود دارد. به دلیل بالا بودن درصد افزایش سرمایه در این روش، قیمت بازاری سهم کاهش قابل توجهی خواهد یافت که در نتیجه این امر، تقاضا برای آن افزایش یافته و قیمت آن بیشتر می‌شود.
• افزایش سرمایه
• نظم دادن به صورت‌های مالی و به‌روزرسانی ارزش دارایی‌های شرکت
• عدم ورود نقدینگی جدید و عدم‌ تغییر ارزش ذاتی شرکت

بهترین نوع افزایش سرمایه

به طور کلی می‌‌توان گفت که، بهترین روش افزایش سرمایه برای سهامداران، روشی است که بتوانند بدون پرداخت وجه، مالک سهام شوند و قیمت سهام آنها بدون تغییر مالکیت کاهش یابد. از این رو، انجام این کار از محل سود انباشته و تجدید ارزیابی دارایی‌ها بهترین نوع افزایش سرمایه از منظر سهامداران به حساب می‌‌آیند.

4- افزایش سرمایه به روش صرف سهام

در این روش، شرکت سهام خود را به مبلغی بیش از قیمت اسمی و از طریق پذیره ‌نویسی به فروش رسانده و تفاوت حاصل از قیمت فروش و قیمت اسمی سهام را، به حساب اندوخته منتقل می‌کند و در مقابل آن سهام جدیدی به سهامداران قبلی می‌دهد. 

در این روش، شرکت به جای انتشار سهام عادی به ارزش اسمی، سهام را به قیمت بازار و از طریق فرایند پذیره‌نویسی عرضه می‌کند، از این طریق افزایش سرمایه صورت می‌گیرد. شرکت تفاوت وجه حاصل شده ناشی از این روش را به سه طریق کنترل می‌کند:

1. اعطا سهام جدید به سهامداران قبلی
2. انتقال آن به حساب اندوخته شرکت
3. تقسیم نقدی آن به سهامداران قبلی

یکی از مهم‌ترین مزیت‌های صرف سهام، به کارگیری آن برای اصلاح ساختار مالی شرکت‌ها می‌باشد. در شرکت‌های دولتی خارج از بورس و شرکت‌های دارای پروژه‌های سرمایه‌گذاری (که از یک ‌سو نیاز به اصلاح ساختار سرمایه‌ دارند و از سوی دیگر نیازمند منابع مالی سنگین برای پیشبرد طرح‌های توسعه می‌باشند) این نوع افزایش سرمایه بسیار توصیه می‌شود.

ویژگی‌های این روش شامل موارد زیر است:

• رقیق نشدن بیش از حد سهام و عدم ‌تغییر قیمت سهام پس از افزایش سرمایه
• تعیین درصد مشارکت سهامداران در سرمایه شرکت بر اساس ارزش جاری بازار
• ایجاد حساسیت در مدیران شرکت نسبت به آینده قیمت سهام
• هدایت سرمایه‌های سرگردان جامعه به سمت سرمایه‌گذاری مطمئن و آینده‌دار
• کاهش ریسک سهام و افزایش اعتبار شرکت
• نداشتن دغدغه مدیران در بازپرداخت منبع مالی
• دریافت سهام جایزه توسط سهامداران قبلی

• وظایف شرکت در مورد صرف سهام شامل موارد زیر است:

• انتقال اضافه ارزش به اندوخته شرکت
• تقسیم نقدی اضافه ارزش به سهامداری قبلی
• انتقال سهام جدید به سهامداران قبلی

• در مورد فروش سهام نیز می‌توان به دو روش زیر عمل نمود:

• فروش با حفظ حق تقدم
• فروش با سلب حق تقدم

منظور از مجمع شرکت چیست؟

به هرگونه گردهمایی سهامداران و مدیران یک شرکت سهامی که به منظور تعیین وضعیت شرکت و تصمیم‌گیری در خصوص فعالیت‌های آن شکل می‌گیرد، مجمع گفته می‌شود. شرکت در این مجمع‌ها سبب افزایش سرمایه و منافع برای سهامداران و همچنین شرکت می‌گردد.
معمولاً ده روز قبل از برگزاری مجمع، صورت‌های مالی سالانه حسابرسی شده شرکت به همراه کلیه یادداشت‌های پیوست آن و همچنین، گزارش فعالیت هیئت مدیره شرکت و آگهی دعوت به مجمع از طریق سایت کدال در اختیار سهامداران قرار می‌گیرد. با این روش می‌توان به راحتی در مورد شرکت کردن یا غیبت در این جلسه، تصمیم‌گیری نمود. علاوه بر این، جدول زمان‌بندی پرداخت سود نقدی پیشنهادی توسط هیئت مدیره، قبل از برگزاری مجمع در سامانه کدال اطلاع‌رسانی می‌شود.

انواع مجمع

انواع مجمع به شرح زیر می‌باشند: 

مجمع عمومی عادی سالیانه

مجمع عمومی عادی سالیانه با هدف رسیدگی به صورت‌های مالی شرکت، رسیدگی به گزارش مدیران و بازرسان شرکت و همچنین، تصویب میزان سود نقدی تقسیمی بین سهامداران تشکیل می‌شود. این مجمع، با حضور حداقل بیش از نیمی از سهامداران شرکت رسمیت پیدا می‌کند و تنها یک بار در سال برگزار می‌شود.

مجمع عمومی فوق العاده

نحوه برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده نیز تقریباً شبیه به مجمع عمومی عادی است، با این تفاوت که در آن موضوع‌هایی مانند: تغییر اساسنامه شرکت، کاهش و افزایش شرکت یا انحلال شرکت مورد بررسی قرار می‌گیرد. افزایش سرمایه ، از مهمترین منابع تأمین مالی شرکت‌ها محسوب می‌شود. همچنین، طرح‌های توسعه‌ای و تصحیحی شرکت با این روش، پیش برده می‌شود.

مزایای افزایش سرمایه

معمولا شاهد هستیم پس از اخبار افزایش سرمایه یک شرکت، اتفاقات خوبی برای سهام آن رخ می‌دهد. در واقع، اغلب پس از نشر خبر افزایش سرمایه ، تقاضا برای سهام آن شرکت بالا رفته و طبیعتاً قیمت آن نیز افزایش می‌یابد. البته که نمی‌توان گفت به طور قطع بعد از افزایش سرمایه سهام برای سهامداران خود سودده خواهد بود! شاید بتوان گفت افزایش سرمایه می‌تواند هر شرایطی را تشدید کند، یعنی اگر بازار صعودی باشد، به روند صعودی شدت می‌دهد و اگر نزولی باشد روند نزولی را تشدید می‌کند.

افزایش سرمایه علاوه بر آثار بنیادی‌، مزیت دیگری نیز دارد و آن تاثیرات روانی‌ای است که بر تابلو می‌گذارد. با نشر خبر افزایش سرمایه توجه سهامداران به آن سهم افزایش پیدا می‌کند و شرکت می‌تواند تا زمان ثبت افزایش سرمایه مورد توجه سهامداران قرار گیرد و سهامش را به آنها بفروشد.

نکات مهم در خصوص افزایش سرمایه

• مواردی که در رابطه با افزایش سرمایه یک شرکت در مجمع تصویب شود، شامل حال افرادی می‌ شود که در زمان برگزاری مجمع، سهامدار آن شرکت بوده‌اند.
• پس از اینکه افزایش سرمایه شرکت در مجمع فوق‌العاده به تصویب رسید، در روزنامه‌های کثیرالانتشار منتشر می‌گردد. این موضوع در سامانه کدال نیز به سهامداران اطلاع‌رسانی می‌شود. همچنین، فرمی برای سهامداران آن شرکت ارسال می‌شود که مطابق با آن می‌توانند با توجه به حق تقدم خود برای خرید سهام جدید اقدام نمایند. به این فرم، اصطلاحاً حق تقدم خرید سهام گفته می‌شود.
• در برخی از موارد، شرکت‌ها اقدام به افزایش سرمایه ترکیبی می‌کنند. به عنوان مثال؛ بخشی از آن از محل سود انباشته و بخش دیگر از طریق آورده نقدی سهامداران انجام می‌‌شود. برای محاسبه قیمت سهم در این روش، باید فرمول دو روش مذکور با یکدیگر تلفیق شود.
• قیمت‌هایی که از طریق فرمول‌ها محاسبه می‌شوند، قیمت تئوریک سهم می‌باشند. در بیشتر مواقع ممکن است این قیمت‌ها تغییر کند. این مسأله به دلیل عرضه و یا تقاضای زیاد سهم پس از بازگشایی آن صورت می‌گیرد.
• اگر شما به هر علتی مبلغ اسمی سهام را پرداخت نکنید و یا حق تقدم خود را به فروش نرسانید، پس از اتمام مهلت پذیره ‌نویسی، حق تقدم سهام شما به فروش می‌‌رود. قیمت فروش در این مواقع معمولاً نزدیک به قیمت روزهای آخر پذیره‌نویسی حق تقدم‌ می‌باشد. شرکت، حق تقدم‌های استفاده نشده را از طریق بورس به فروش می‌رساند و مبلغ حاصل از فروش را بعد از کسر کارمزد به حساب شما واریز می‌کند.