شاخص داوجونز چیست و چگونه می‌توان با آن در فارکس معامله کرد؟

هر کسی که با بازارهای مالی و فضای Forex آشنایی داشته باشد، احتمالا واژه شاخص داوجونز (Dow Jones) را زیاد می‌شنود. برای کسانی که قصد دارند تازه وارد بازار مالی فارکس شوند، آشنایی با این اصطلاح ضرورت دارد. شاخص‌ها زمانی کاربرد دارند که بخواهید در زمان بسیار کوتاهی وضعیت بازار را تحلیل کنید. شاخص DJIA هم درست در همین زمان برایتان اهمیت پیدا می‌کند. اما این شاخص به چه معناست؟ چطور عمل می‌کند؟ چه مزایا و معایبی دارد؟ چرا اهمیت پیدا کرده است؟ در ادامه با نظارت بورس همراه باشید تا به شما پاسخ دهیم.

شاخص داوجونز (DJIA) یا میانگین صنعتی داو جونز چیست؟

همانطور که اشاره کردیم شما برای ارزیابی بازارهای مالی به شاخص‌های زیادی نیاز دارید که یکی از آن‌ها شاخص داوجونز است. در واقع شاخص یک معیار آماری است که از تغییرات در بازارهای مالی خبر می‌دهد. شاخص DJIA بر روی بازارهای مالی مختلف در سراسر دنیا (از جمله فارکس) تاثیر می‌گذارد، اما برخی دیگر از شاخص‌ها فقط روی یک بازار خاص تاثیر می‌گذارند. برای مثال «شاخص کل وضعیت کلی بازار سهام ایران» مختص بورس اوراق بهادار ایران است.

شاخص داوجونز هم برای بررسی وضعیت سهام 30 کمپانی برتر ایالات متحده آمریکا کاربرد دارد. در واقع DJIA یکی از قدیمی‌ترین شاخص‌های بازار مالی بوده است و همچنان برای بازار فارکس نیز استفاده می‌شود. از جمله شرکت‌های بزرگ و معروف این کشور که توسط شاخص داوجونز ارزیابی می‌شوند، باید به شرکت‌های اپل، بویینگ، مایکروسافت و کوکاکولا اشاره کنیم.  

تاریخچه DJIA

اولین بار در سال 1896 بود که یک شرکت به نام Dow Jones پایه‌گذاری شد که از 12 شرکت دیگر تشکیل شده بود. این شرکت‌ها در زمینه گاز، تنباکو، نفت، شکر، راه‌آهن و پنبه فعالیت داشتند و در زیر به آن‌ها اشاره شده است:

• شرکت لاستیک ایالات متحده
  شرکت تقطیر و تغذیه گاو
  شرکت جنرال الکتریک
  شرکت ملی سرب
  شرکت آب و برق آمریکای شمالی
  زغال سنگ و آهن تنسی
  شرکت چرم ایالات متحده (ترجیحا)
  شرکت گاز لاکلد
  شرکت نفت پنبه آمریکا
  شرکت قند آمریکا
  شرکت دخانیات آمریکا
  شرکت گاز شیکاگو

بعد از گذشت چند سال 18 شرکت دیگر هم به لیست اضافه شد و مجموع آن‌ها به 30 شرکت بزرگ و عمومی رسید. همه این شرکت‌ها در صدر کمپانی‌های بزرگ ایالات متحده قرار دارند. به طوری که به دلیل داشتن سابقه کار بالا و ثبات مالی در اقتصاد آمریکا تاثیر زیادی داشته‌اند. به همین دلیل به آن‌ها شرکت‌های دارای تراشه آبی (Blue -chip) گفته می‌شود. اما نقش شاخص داوجونز در این بین چه بود؟ 

DJIA در این بین به دنبال محاسبه قیمت‌های پایانی 30 سهم (این شرکت‌های تاثیرگذار) در شاخص بود. در واقع مجموعه این 30 سهم بر یک عدد ثابت تقسیم می‌شود که حاصل آن، تغییرات در ارزش بازار سهام را نشان می‌دهد. عدد نیز ابتدا روی 409.6 تنظیم شد که بعدها تغییراتی روی آن صورت گرفت. البته این روش دیگر انجام نمی‌شود که در ادامه به آن می‌پردازیم.
شاخص داوجونز تحت تاثیر چندین عامل قرار می‌گیرد که عبارتند از:

• میزان قیمت سهام 30 شرکت سهامدار
• فاکتورهای اقتصادی ایالات متحده از جمله نرخ تورم، میزان بیکاری و تولید ناخالص داخلی
• سیاست‌های بانکی و پولی فدرال رزرو
• انتظارات سرمایه‌گذاران از آینده بازار
• تحولات سیاسی و اقتصادی

اجزای DJIA

در حال حاضر قانون مشخص شده‌ای برای ورود شرکت‌های جدید در لیست 30 سهامدار اصلی DJIA وجود ندارد، اما برای اینکه یک شرکت بتواند در این لیست قرار بگیرد، باید در اقتصاد آمریکا تاثیر چشمگیری داشته باشد. همچنین باید قبل از ورود به داوجونز در NASDAQ یا NYSE قرار بگیرند و جزء شرکت‌های بزرگ در بخش صنعتی باشند.

با وجود تغییراتی که هر چند سال یکبار در وضعیت شرکت‌های بزرگ آمریکایی رخ می‌دهد، DJIA نیز تغییراتی در فهرست شرکت‌های خود انجام می‌دهد. برای مثال در مارس 2015 بود که داوجونز تصمیم گرفت اپل را که رشد زیادی کرده بود، جایگزین AT&T  کند. همچنین در سال 2017 نیز شرکت داو کیمیکال به جای شرکت دوپونت در فهرست این شاخص قرار گرفت. یک بار دیگر در ژولای 2018 شرکتWallgreens Boots Alliance جایگزین جنرال الکتریک شد.

DJIA چگونه کار می کند؟

DJIA که به منظور بررسی و ارزیابی تحرکات شرکت‌های پیشرو در آمریکا ایجاد شده است، برای تحلیل‌های خود از «شاخص وزنی قیمت» استفاده می‌کند. زیرا سهام با قیمت سهم بالاتر، نسبت به سهام با قیمت سهم پایین‌تر، وزن بیشتری در شاخص دارند. در این بین داوجونز ابتدا میانگین‌های سهام 12 شرکت را با هم جمع بست و سپس عدد بدست آمده را بر 12 تقسیم کرد. اما بعدها روش محاسبه شاخص آن تغییر کرد و روش آن به نحوی انجام می‌شد تا بتواند اهمیت نسبی هر جزء را براساس درصدی از ارزش کل شاخص نشان دهد.

برای مثال فرض کنید یک شاخص از سه سهم با قیمت‌های 13، 17 و 65  دلار تشکیل شده است. حالا هر سهامی که بیشترین قیمت را دارد، 70 درصد از کل ارزش سهام را در شاخص به خود اختصاص می‌دهد. در اینجا سهم 65 دلار 70 درصد از کل ارزش سهام را نشان می‌دهد.

 با این حساب افزایش 15 درصدی قیمت این سهام، نسبت به افزایش 15 درصدی قسمت سهام 10 دلاری، تاثیر بیشتری بر روی ارزش کل شاخص کل می‌گذارد. 

چگونه شاخص صنعتی داوجونز را محاسبه کنیم؟

همانطور که گفتیم دیگر شاخص DJIA ارزش سهام شرکت‌های سهیم را جمع نمی‌کند تا عدد حاصل را بر تعداد آن‌ها تقسیم کند. بلکه به دنبال فاکتور وزنی است که در مثال بالا هم به آن اشاره شد. به این معنا که قیمت سهام هر شرکتی بیشتر باشد، وزن محاسباتی بیشتری به آن اختصاص داده می‌شود و در مثال بالا هم یک شرکت با سهام 65 دلار وزن محاسباتی بیشتری داشت.

اما در مقابل شرکت پیروز، شرکت‌های دیگری قرار می‌گیرند که ممکن است نتوانسته‌اند قیمت سهام خود را حفظ کنند. برخی از شرکت‌ها به دلیل ورشکستگی و بحران مالی دچار این مشکل می‌شوند و شاخص داوجونز آن‌ها را از محاسبات خود خارج می‌کند.
در مثال بالاتر اشاره کردیم که در سال 2015 داوجونز شرکت AT&T را از لیست خارج و شرکت اپل را جایگزین آن کرد. در واقع برای محاسبه ارزش DJIA از یک تقسیم‌کننده به نام “Dow Divisor” استفاده می‌شود. 

این تقسیم‌کننده در صورت انحلال، ورشکسته شدن و یا تغییرات ساختاری مشابه، تعدیل می‌شود تا از تغییر ارزش عددی شاخص داوجونز (صرفاً توسط این موارد) جلوگیری شود. ناگفته نماند که در حال حاضر مقدار تقسیم‌کننده Dow Divisor حدود ۰.۱۴۵۸ است.
براساس میزان Dow Divisor فعلی، ارزش سهام داوجونز با فرمول زیر محاسبه می‌شود:

نمادهای داوجونز در فارکس

نمادهای داوجونز در بازارهای مالی مختلف به اشکال مختلفی است که در زیر به آن‌ها اشاره شده است:

• نماد DJIA در بازارهای بورس معتبر: نماد DJI 
• نماد داوجونز در فارکس: نمادهای DOW یا DJI 
• نماد داوجونز در آلپاری: WallSt30 برای معامله CFD
• نماد داوجونز در تریدینگ ویو: نماد DJI
• نماد داوجونز در متاتریدر 4: نماد YM
• در سایر بروکرهای فارکس: نماد CFD

مزایای استفاده از میانگین صنعتی داوجونز (DJIA)

DJIA به عنوان شاخص اصلی رشد اقتصادی محسوب می‌شود و سرمایه‌گذاران برای پیدا کردن یک بینش کلی درباره توسعه یا افت اقتصاد آمریکا عملکرد این شاخص را بررسی می‌کنند. در واقع داوجونز می‌تواند به خوبی درباره اقتصاد ایالات متحده آمریکا صحبت کند و افزایش تقاضا برای خرید دلار و افزایش قیمت برای دلار USA را به دنبال داشته باشد. 
همچنین در صورتی که شاخص DJIA در حال سقوط باشد، نشانه‌ای از کند شدن اقتصاد آمریکاست و در نتیجه منجر به کاهش تقاضا برای دلار این کشور خواهد بود. از دیگر مزیت‌های استفاده از میانگین صنعتی داوجونز باید به موارد زیر اشاره کنیم:

یک زنگ خطر برای بازارهای جهانی است

زیرا DJIA توسط تریدرها در سراسر جهان تحت نظر قرار می‌گیرد و افت و خیز آن باعث واکنش سرمایه گذاران می‌شود. اگر مقدار DJIA در حال افزایش باشد، نشانه‌ای از افزایش ریسک‌پذیری جهانی است و رشد قیمت دارایی‌های ریسک (سهام و دلار) را به دنبال دارد. اما درست زمانی که DJIA با سقوط مواجه می‌شود، نشانه‌ای از کاهش ریسک‌پذیری جهانی است و در نتیجه قیمت دارایی‌های ریسک را کاهش می‌دهد. 

DJIA به عنوان جزئی از سبد دارایی فاکس است

بسیاری از تریدرها از DJIA به عنوان یک معیار برای سبد دارایی خود در بازار فارکس استفاده می‌کنند. به طوری که موقعیت خود را براساس عملکرد این شاخص مدیریت می‌‌کنند. اگر میزان این شاخص رشد داشته باشد، تریدرها هم میزان پرتفوی خود را افزایش می‌دهند و با کاهش DJIA، دارایی‌هایشان را می‌فروشند.

استفاده در سیاستگذاری فدرال رزرو

یکی دیگر از مزیت‌های شاخص داوجونز کاربرد برای بانک‌های مرکزی است که از آن برای تصمیم‌گیری‌های سیاست‌های پولی استفاده می‌کنند. اگر میزان DJIA در حال کاهش باشد، فدرال رزرو هم سیاست‌های پولی خود را برای حمایت از اقتصاد کاهش می‌دهد.
به طور کلی باید گفت این شاخص یکی از بهترین راه‌‌های پیگیری عملکرد و سلامت عمومی بازارهای مالی و سهام در آمریکاست. از سوی دیگر به تحلیل داده‌های گذشته هم کمک زیادی می‌کند. بنابراین سرمایه‌گذاران تازه وارد می‌توانند از این داده‌ها برای تصمیمات خود استفاده کنند.

معایب DJIA

شاخص داوجونز با تمام مزیت‌ها و کارکردهای مثبتی که دارد، اما بدون نقص نیست. برخی از معایب آن در حال حاضر عبارتند از:

• در این شاخص فقط شرکت‌های بزرگ با بیشترین تاثیرگذاری در اقتصاد آمریکا، حضور دارند و سایر شرکت‌ها دیده نمی‌شوند.
• این شاخص فقط تعداد محدودی از سهام را آنالیز می‌کند که شامل 30 سهم است و بخش‌های اقتصادی دیگر را پوشش نمی‌دهد. بنابراین ممکن است وزن‌دهی قیمت آن در برخی موارد با اشتباهات زیادی همراه باشد. در واقع DJIA عملکرد کمتر از 1% کل بازار سهام را نشان می‌دهد که گمراه‌کننده است.
• این شرکت فقط روی سهام با قیمت‌های بالاتر تمرکز دارد و حساستی نسبت به تغییرات عملکرد شرکت‌های کوچکتر ندارد.
•  DJIA به عنوان یکی از شاخص‌های رشد اقتصادی و ریسک‌پذیری جهانی است؛ در حالی که عوامل دیگری مثل رویدادهای سیاسی، داده‌های اقتصادی و یا نرخ بهره هم می‌تواند بر روی بازار مالی Forex تاثیر داشته باشد.
•  این شاخص در بسیاری از موارد عملکرد گذشته اقتصاد را به جای وضعیت فعلی ارزیابی می‌کند و به همین دلیل برای پیش‌بینی حرکات کوتاه مدت بازار فارکس دستاورد زیادی به همراه ندارد.
• یکی دیگر از معایب این شاخص، برتری دادن برخی از اجزای DJIA در شاخص وزنی قیمت است. در شاخص وزنی بازار این اشتباه کمتر بوجود می‌آمد. برای مثال یک جزء با قیمت سهام 100 دلار 4 برابر بیشتر از یک یک سهام 25 دلاری بر روی شاخص داوجونز تاثیر می‌گذارد. در حالی که ممکن است سهام شرکت 25 دلاری برای اقتصاد این کشور مهمتر باشد. 

مقایسه شاخص داوجونز و سایر شاخص های مالی

علاوه بر شاخص داوجونز، شاخص‌‌های دیگری هم هستند که برای ارزیابی بازار مالی فارکس استفاده می‌شود. از جمله این شاخص‌ها باید به شاخص داوجونز (Dow Jones)، شاخص نزدک-۱۰۰ (Nasdaq 100) و شاخص پایداری S&P 500 اشاره کنیم.

اگرچه در آمریکا همه شاخص‌ها با همدیگر همبستگی قوی دارند، اما هر یک از آن‌ها در نحوه ارزیابی سهام و معامله‌گری شخصیت منحصر به فردی دارند. تفاوت اصلی آن‌ها به نحوه محاسبه هر شاخص و میزان اهمیت گروه‌ها و شرکت‌های خاص برمی‌گردد. برای مثال شاخص S&P 500، از تعداد زیادی سهام تشکیل شده است که تغییرات روزانه هر یک از سهام تاثیر کمی بر روی این شاخص می‌گذارند. 

اما در مقابل شاخص داوجونز با داشتن تنها 30 سهام، عملکرد هر یک از آن‌ها تاثیر عمده‌ای بر روی ارزیابی و شاخص می‌گذارد. از سوی دیگر در این شاخص 10 درصد اجزاء به عنوان سهام برتر شناخته شده‌اند که 50 درصد از ارزش کل این شاخص را تشکیل می‌دهند. همچنین شاخص داوجونز در مقایسه با سایر شاخص‌های اقتصادی بیشتر تحت تاثیر نوسانات و افت و خیزهای شدید قیمت چندین شرکت قرار می‌گیرد.

شرکت‌هایی که جزء این شاخص‌ها هستند، همگی تحت تاثیر یک چرخه اقتصادی کلان قرار دارند و به همین دلیل به همدیگر همبسته هستند. این سه شاخص با همدیگر اشتراکاتی نیز دارند. برای مثال شرکت اپل در فهرست هر سه شاخص قرار دارد. البته تعداد، نوع سهام موجود و نحوه محاسبه مقادیر در این سه شاخص با هم تفاوت دارد. 

شاخص S&P 500 وسیع‌ترین معیار اقتصاد ایالات متحده در بین این سه شاخص است و مقدار آن با وزن‌دهی هر شرکت و با توجه به ارزش بازار (Market Capitalization) محاسبه می‌شود. در مرحله بعد یک تقسیم‌کننده (divisor) توسط S&P تعیین می‌شود تا ارزش نهایی را بدست آورد. 

در مقایسه با سه شاخص، داوجونز قدیمی‌ترین و شناخته‌ترین شاخص در جهان است. اما نزدک 100 جدیدترین شاخص است که برای شرکت‌های غیرمالی (فناوری) در بورس نزدک ایجاد شد. این شاخص بر اساس ارزش بازار ه ریک از سهام آن محاسبه می‌شود.

جمع‌بندی

شاخص داوجونز که برای ارزیابی بازارهای مالی کاربرد دارد، متشکل از 30 شرکت است که در اینجا مختصری از تاریخچه، نحوه عملکرد، مزایا و محدودیت‌های آن را ذکر کردیم. امیداواریم اطلاعات ارائه شده در این مطلب که توسط کارشناسان تیم تولید محتوای نظارت بورس تهیه شده است، برایتان مفید بوده باشد.