بورس چیست؟ آموزش خرید سهام | معرفی بورس ایران و بورس خارج

در حال حاضر حدود 15 میلیون نفر در کشور کد بورسی فعال دارند. این رقم بالا نشان دهنده جذابیت و تمایل افراد برای ورود و سرمایه‌گذاری در این حوزه می‌باشد. در این بازار، علیرغم فضای پر ریسک معاملاتی حاکم، فرصتهای بسیاری جهت دستیابی به سود وجود دارد که لازمه آن کسب اطلاعات کافی در این حوزه است. از این رو، برای برداشتن اولین گام می‌بایست با ماهیت کلی بورس آشنا شوید. پس از مطالعه این مقاله، پاسخ بسیاری از پرسشهای خود پیرامون این بازار و نحوه ورود و فعالیت در آن را خواهید یافت.

تاریخچه ظهور بورس در جهان

منشا اصلی پیدایش بازار بورس در جهان، مبتنی بر مفهوم شراکت و تقسیم منافع حاصل از آن در میان شرکا می‌باشد. در واقع، این مفهوم ساده به افراد کمک کرد تا با سرمایه‌های اندک خود در طرحهای بسیار بزرگ مشارکت نموده و به نسبت سرمایه خود از سود حاصله بهره‌مند گردند. این اقدام، همچنین با جمع‌آوری سرمایه‌های اندک افراد، زمینه‌ساز سرمایه‌گذاری در ابعاد کلان می‌باشد که نتیجه آن، پیشرفت چشمگیر وضعیت اقتصادی جوامع خواهد بود.

تاریخچه پیدایش واژه بورس

بورس ، واژه‌ای فرانسوی است که در لغت به معنای کیف پول می‌باشد. این واژه نیز همچون سایر واژگان پیشینه تاریخی مختص به خود را دارد. بسیاری از کارشناسان این حوزه بر این باورند که شکل‌گیری و رواج این کلمه از قرن پانزدهم میلادی در شهر بلژیک آغاز شده است. در آن زمان، کسبه و بازرگانان در شهر بروژ بلژیک در مکانی جهت انجام معاملات خود گرد هم می‌آمدند.

این مکان در میدانی واقع در شمال غربی شهر و درست در مقابل خانه اشراف‌زاده‌ای به نام «واندر بورس» قرار داشت. با گذشت زمان، چنین اماکنی که مردم جهت خرید و فروش کالا در آن جمع می‌شدند، تحت عنوان واژه بورس شناخته شد. این مکانها به تدریج توسعه یافته و مسقف شد و نظم و انضباط خاصی برای آن در نظر گرفته شد.

تاریخچه بورس در جهان

بازارهای بورس اولیه، صرفاً مکانهایی برای انجام مبادلات همه اقشار جامعه بودند و نظم و قانون خاصی در آنها حاکم نبود. به مرور زمان، این وضع تغییر یافت و فعالیت در این بازار در چارچوب مشخصی صورت گرفت؛ به گونه‌ای که پس از گذشت چندین سال، فضای معاملات از محوطه های باز به تالارهایی مسقف تغییر یافت. از آن پس، اجازه حضور در بازار صرفاً به تجار و بازرگانان داده می‌شد و اقشار عادی این اجازه را نداشتند.

بازرگانان و فعالان این حوزه به منظور کاهش ریسک معاملات خود، همواره به دنبال شراکت با دیگر تجار بودند. چرا که در این صورت، سود و زیان احتمالی بین آنها و شرکایشان تقسیم می‌شد. در نتیجه، ریسک انجام معاملات آنها کاهش می‌یافت. این امر منجر شد تا به مرور شرکتهای سهامی جای خود را در اقتصاد پیدا کنند. اولین شرکت سهامی در سال 1553 میلادی به نام ماسکووی (Muscovy) توسط گروهی از تجار روسی و با مشارکت آنها تشکیل شد. در این شرکتها هر یک از افراد به میزان سرمایه خود، در سود و زیان شرکت سهیم خواهند بود.

تاریخچه بورس در ایران

نخستین بار در سال 1315 شمسی موضوع تاسیس بورس در ایران مطرح شد. در آن زمان، فردی بلژیکی به نام «ران لوترفلد» اساسنامه داخلی بورس را تهیه و پیشنهاد تشکیل بورس را به مسئولان ایرانی داد؛ اما به دلیل شرایط خاص آن دوران و وقوع جنگ جهانی دوم، این موضوع تا حدود 25 سال بعد عملی نشد.

بالاخره در سال 1341 کمیسیونی در وزارت بازرگانی ایران شکل گرفت که موافقت نامه اولیه تاسیس بازار بورس در آن تصویب و تنظیم شد. در همان سال دبیر کل بورس به منظور همکاری در راه اندازی این بازار، جمعی از اعضای اصلی بورس بروکسل را به کشور دعوت کرد. سرانجام با گذشت 4 سال، قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در سال 1345 در مجلس تصویب و جهت اجرا به بانک مرکزی ابلاغ گردید.

آغاز فعالیت رسمی بورس ایران به تاریخ 15 بهمن ماه سال 1346 برمیگردد. در این تاریخ، نخستین معاملات بازار با انجام چندین معامله بر روی سهام بزرگترین مجتمع تولیدی و اقتصادی آن زمان (بانک توسعه صنعتی و معدنی) صورت گرفت. در سال 1384 به منظور رفع ایرادات قانون اولیه تصویب شده، قانونی کارآمدی تحت عنوان قانون بازار اوراق بهادار تنظیم گردید. این قانون زمینه ساز پیشرفت و گسترش بورس ایران گردید و با جداسازی بخش عملیاتی از نظارتی بورس ، عملکرد این بازار را بهبود بخشید. مطابق این قانون، نهاد نظارتی ویژهای تحت عنوان سازمان بورس و اوراق بهادار در بورس ایران شکل گرفت.

بورس یا بازار سهام به زبان ساده

در یک تعریف کلی، بورس بازاری است که خرید و فروش و قیمت‌گذاری انواع کالاها و اوراق بهادار در آن صورت می‌گیرد. به دلیل انجام معاملات بر روی اوراق بهادار (برگه سهام شرکتها) این بازار با نام «بورس اوراق بهادار» شناخته شده است. فعالان این بازار می‌توانند شرکتهای سرمایه‌گذاری بزرگ و یا افراد حقیقی همچون عموم مردم باشند. افراد با ورود به بازار بورس می‌توانند سهام شرکتهای مختلف پذیرش شده در این بازار را به عنوان سرمایه‌گذار، مورد خرید و فروش قرار دهند.

بازار بورس این فرصت را فراهم ساخته است که سرمایه‌گذاران با هر میزان سرمایه‌ای هر چند اندک در این بازار فعالیت نموده و کسب سود کنند. این بازار با استفاده از پس‌اندازهای کم مردم و هدایت آنها، به رشد تولید ناخالص ملی و صنعتی شدن کشور کمک می‌کند. (منظور از تولید ناخالص ملی، مجموع ارزش پولی خدمات و کالاهای نهایی تولید شده توسط عوامل تولیدی یک کشور در طول یک سال مشخص می‌باشد)

انواع بازار بورس در ایران و جهان

بطور کلی، انواع بورس در ایران در چهار گروه: بورس اوراق بهادار، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی دسته‌بندی می‌شود. در هر کدام از این گروهها، شرکتهای پذیرش شده در آن بازار، مشغول فعالیت می‌باشند. در جهان علاوه بر این بازارها، بورس ارز نیز وجود دارد که خرید و فروش ارزهای خارجی در آن صورت می‌گیرد. در ایران، این امر از طریق خرید و فروش دستی در بازار آزاد و یا صرافیها انجام می‌گیرد. حال انواع بازارهای جهانی و بازارهای ایران را به صورت جداگانه دسته‌بندی می‌کنیم:

بازارهای بورس جهانی

• بازار سهام (Stock Market): این بازار، همچون بازار بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. در این بازار، معامله‌گران با خرید و فروش سهام شرکتها در قیمتهای مختلف، در سود و زیان حاصل از تفاوت قیمتها شریک می‌شوند.
• بازار اوراق بهادار (Bond Market): در این بازار دولت، اوراق مشارکتی را جهت جذب سرمایه‌های مردم برای اجرای طرح‌های سودآور خود، منتشر می‌سازد. از نمونه‌های این امر در ایران می‌توان به انتشار اوراق مشارکت توسط وزارتخانه‌ها اشاره کرد.
• بازار کالاها (Commodity): در این بازار قیمت کالاهای مختلف بر اساس عرضه و تقاضای بازار تعیین می‌شود. بورس کالای جهانی در سه گروه Soft و Hard و Energy تقسیم می‌شود:

1. Soft: شامل اقلام خوراکی همچون قهوه، شکر و ... می‌باشد.
2. Hard: شامل طلا، سیمان، نقره، سایر فلزات و ... می‌باشد.
3. Energy: شامل نفت، برق، گاز، ذغال سنگ و ... می‌باشد.

• بازار تبادلات ارزی (Foreign Exchange): این بازار که تحت عنوان بازار فارکس نیز شناخته می‌شود، فضایی جهت ارزش‌گذاری پول ملی کشورهای مختلف در مقایسه با هم و انجام معامله بر روی آنها می‌باشد. به عنوان مثال، معامله‌گران بر روی نرخ برابری دلار به یورو معامله می‌‌کنند و از نوسانات این دو نسبت به هم، متحمل سود یا زیان می‌شوند. (منظور از نرخ برابری ارز، قیمت ارز یک کشور بر حسب ارز کشور دیگر است)

بازارهای بورس ایران

• بورس اوراق بهادار تهران: در این بازار، سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس و سایر اوراق بهادار همانند اوراق مشارکت مورد معامله قرار می‌گیرند.
• فرابورس ایران: در این بازار، سهام شرکت‌هایی که به دلایلی در بورس اوراق بهادار تهران پذیرش نشده‌اند، مورد خرید و فروش واقع می‌شوند.
• بورس انرژی: بازاری مختص معاملات حاملهای انرژی همچون: محصولات نفتی و مشتقات آن، برق، کک،ذغال سنگ و ... می‌باشد.
• بورس کالای ایران: در این بازار، کالاهای مختلفی مانند: محصولات کشاورزی، پتروشیمی و فلزات و ... معامله می‌شوند.

بورس‌های معتبر جهان و رتبه‌بندی آنها

در حال حاضر، حدود 60 شرکت بورسی معتبر در جهان وجود دارد که تعداد معاملات و سرمایه آنها نسبت به یکدیگر متفاوت می‌باشد. اصلی‌ترین مولفه در تعیین بزرگترین و معتبرترین شرکتهای بورسی جهان، میزان سرمایه و ارزش بازاری آنها می‌باشد. بر این اساس، 10 بازار بزرگ بورس دنیا به ترتیب زیر رتبه‌بندی می‌شوند:

1. بورس نیویورک (New York Stock Exchange)
2. بورس نزدک (NASDAQ)
3. بورس توکیو (Tokyo Stock Exchange)
4. بورس شانگهای (Shanghai Stock Exchange)
5. بازار بورس هنگ کنگ (Hong Kong Stock Exchange)
6. بورس لندن (London Stock Exchange)
7.  بورس اروپا (Euronext)
8. بورس شنژن (Shenzhen Stock Exchange)
9. بورس تورنتو (Toronto Stock Exchange)
10. بورس آلمان (Deutsche Boerse)

مزایای اصلی سرمایه‌گذاری در بورس

1. بدست آوردن سود
2. حفظ سرمایه در برابر تورم و آثار ناشی آن
3. قدرت نقدشوندگی بالا و سهولت این امر
4. مشارکت و همکاری در اداره امور شرکت
5. امکان سرمایه‌گذاری با حداقل میزان سرمایه (حداقل سرمایه لازم برای شروع فعالیت در بورس 500 هزار تومان می باشد)
6. برخورداری از معافیت مالیاتی (به سود حاصل از فعالیت در این حوزه، مالیات تعلق نخواهد گرفت)
7. متنوع بودن بازه زمانی مجاز برای سرمایه‌گذاری (امکان سرمایه‌گذاری با اهداف کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت)
8. شفافیت فضا و تحت نظارت قانون بودن کلیه فعالیتها
9. کشف قیمت بر اساس سازوکار معاملات (قیمت با توجه به عرضه و تقاضای بازار شکل تعیین می‌شود نه به صورت دستوری و توسط یک فرد)
10. ساده بودن روند سرمایه‌گذاری و فعالیت در این بازار (دریافت کد بورسی از کارگزاری منتخب فرد و انجام معاملات در هر زمان و مکان از طریق سامانه آنلاین معاملاتی آن)

3 گام تا ورود به بازار بورس

در سالهای اخیر، بورس با توجه به گسترش ابعاد و بازدهی بالای آن، توجه بسیاری از سرمایهگذاران را به خود جلب نموده است؛ به گونه‌ای که امروزه حدود 21 میلیون کد بورسی در کشور صادر شده است. هدف اصلی افراد از ورود به بورس ، بهره‌گیری از فرصت مناسبی است که این بازار جهت دستیابی به سود فراهم ساخته است. برای ورود به این بازار سه گام اصلی قابل تعریف خواهد بود که عبارتند از:

گام اول: کسب اطلاعات کافی مرتبط با بورس

اولین گام برای شروع هر فعالیتی، بدست آوردن اطلاعات کافی پیرامون آن موضوع خواهد بود. فعالیتهای مرتبط با حوزه‌های مالی نیز به دلیل حساسیت بالای آنها از این قاعده مستثنی نیستند. سرمایه‌گذاری در این بازار از نحوه ورود به آن تا چگونگی تحلیل و انجام معاملات بر روی سهام، بدون داشتن مهارت و دانش کافی امری غیر ممکن خواهد بود.

از این رو، لازم است سرمایه‌گذاران با استفاده از سایتهای معتبر آموزشی و مطالعه مقالات مرتبط آنها، به این آمادگی دست یابند. یکی ازکامل‌ترین مراجع در این زمینه سایت nezarat.com میباشد که به تمامی نیازهای فعالان این حوزه توجه نموده و دربردارنده آنها میباشد.

گام دوم: تعیین استراتژی سرمایه‌گذاری در بورس

پس از آشنایی کامل با مفاهیم بازار بورس ، تعیین استراتژی معاملاتی از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد. منظور از استراتژی، طرحی است که فرد با توجه به خواسته‌‌های خود در جهت رسیدن به اهداف مورد نظر، مشخص می‌نماید. برای داشتن یک استراتژی مناسب می‌بایست میزان دارایی، بازه زمانی مورد نظر برای سرمایه‌گذاری و درجه ریسک‌پذیری فرد مدنظر قرار گیرد. در نتیجه با توجه به آنها، قوانین خاصی برای معاملات خود تعیین و در چارچوب آنها شروع به فعالیت نماید. باید توجه داشت سرمایه‌ای که برای ورود به بورس انتخاب می‌کنید، از پس‌اندازهایی باشد که از دست دادن تمام یا بخشی از آن، در زندگی شما خللی ایجاد نمی‌کند.

گام سوم: دریافت کد بورسی

افراد برای معامله در بازار بورس به یک کارگزار رسمی و کد بورسی که کد معاملاتی یا سهامداری نیز نامیده می‌شود، نیاز دارند. این کد منحصراً برای هر شخص صادر شده و به نوعی بیانگر هویت وی در بازار بورس می‌باشد. شرکتهای کارگزاری نیز به عنوان واسطه‌‎ای میان سرمایه‌گذاران و این بازار ایفای نقش می‌کنند. وظیفه اصلی این شرکتها، انتقال سفارشات خرید و فروش سهام به سامانه معاملاتی می‌باشد.

مراحل دریافت کد بورسی به شرح زیر می‌باشد:

• ثبت‌نام در سامانه سجام
• احراز هویت در این سامانه از طریق مراجعه حضوری به دفاتر پیشخوان و یا نرم افزار سیگنال
• انتخاب یک کارگزاری مناسب و مراجعه حضوری به یکی از شعب آن
• انجام فرآیند ثبت‌نام و دریافت حساب کاربری

پس از طی نمودن مراحل فوق، کد بورسی حداکثر 24 ساعت پس از ثبت‌نام برای فرد ارسال خواهد شد. پس از آن، نام کاربری و رمز عبور مختص هر فرد برای او ارسال می‌شود که با استفاده از آن می‌تواند معاملات خود را از طریق سامانه آنلاین معاملاتی انجام دهد.

خرید و فروش سهام در بورس

افراد پس از دریافت این کد و کسب دانش لازم، می‌توانند به صورت حضوری یا از طریق سامانه آنلاین معاملاتی خود، اقدام به معامله سهام نمایند. در واقع، پس از شارژ حساب کاربری خود و انتخاب سهام مناسب، می‌توانید سفارش خرید خود را ثبت کنید. سرمایه گذاران با خرید سهام یک شرکت، در واقع، مالک بخشی از آن شده و در اداره آن شریک می باشند.

بطور کلی، سرمایه‌گذاران در تلاش هستند تا سهمی با کمترین میزان ریسک و بیشترین سود را جهت سرمایه‌گذاری انتخاب نمایند. از این رو، می‌بایست قبل از اقدام به خرید، وضعیت سهم را بطور کامل بررسی نمایند. از جمله این موارد، می‌توان به بررسی: صورتهای مالی شرکت، میزان سهام شناور آزاد شرکت، نحوه تقسیم سود نقدی، میزان نقدشوندگی سهم و ... اشاره کرد.

مراحل خرید و فروش سهام از طریق سامانه آنلاین

1. دریافت کد بورسی از کارگزاری منتخب و ورود به سامانه معاملاتی آنلاین
2. شارژ حساب کاربری به روش پرداخت الکترونیکی از طریق همان سامانه
3. بررسی و تحلیل لازم و انتخاب سهم مورد نظر جهت خرید
4. جستجو نمودن نام نماد بورسی مربوطه
5. ثبت سفارش خرید سهم
6. تایید سفارش و اضافه شدن آن به سبد سرمایه‌‎گذار
7. فروش سهم از طریق ثبت سفارش فروش
8. ثبت درخواست دریافت وجه و واریز شدن آن به حساب بانکی

مراحل خرید و فروش سهام از طریق مراجعه حضوری

1. مراجعه به یکی از شعب کارگزاری (که فرد در آن حساب بورسی دارد)
2. تکمیل فرم درخواست خرید یا فروش به صورت حضوری
3. واریز مبلغ مورد نیاز جهت خرید و کارمزد معامله (به دو روش واریز به حساب بانکی یا استفاده از دستگاه کارتخوان موجود در شعب)

چگونگی کسب سود در بازار بورس

در یک تعریف کلی، سود منافع مالی است که در نتیجه فعالیتی خاص به دست می‌آید. هدف سرمایه‌گذاران از ورود به حوزه بورس دستیابی به سود می‌باشد. فعالان این حوزه می‌توانند به دو طریق از سهام خریداری شده خود کسب سود نمایند:

1. افزایش قیمت سهام خریداری شده: سرمایه‌گذاران با این پیش‌بینی که قیمت سهام خریداری شده در آینده افزایش خواهد یافت، اقدام به خرید آن سهم می‌نمایند. چنانچه قیمت سهم افزایش یابد، سهامدار با فروش آن در قیمت بالاتر به سود دست می‌یابد.
2. سود نقدی سالیانه سهام خریداری شده: شرکتها بخشی از سود حاصل شده طی دوره را در پایان هر سال مالی به سهامداران خود پرداخت می‌نمایند. این سود نقدی پرداختی تحت عنوان DPS نیز شناخته می‌شود. میزان این سود پس از برگزاری مجمع سالیانه مشخص و نسبت به پرداخت آن اقدام می‌شود.

معرفی 3 سایت کاربردی برای فعالان بازار بورس

فعالیت در بازارهای مالی نیازمند کسب اطلاعات در این حوزه می‌باشد. دسترسی به اطلاعات صحیح، در روند تصمیم‌گیری در خصوص سرمایه‌گذاری فرد نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. فعالان بازار بورس می‌توانند از سایتهای معتبری که در این زمینه وجود دارد، آمار و اخبار قابل اعتماد این بازار را بدست آورند.

1. سامانه اطلاع رسانی ناشران کدال (codal.ir)

سامانه کدال، با هدف دسترسی هر چه سریعتر کاربران به اطلاعات، به گردآوری و انتشار الکترونیکی آنها می‌پردازد. در واقع، این سامانه پایگاهی معتبر است که اطلاعاتی جامع از شرکتهای بورسی را در اختیار فعالان این بازار قرار می‌دهد. افراد می‌توانند با مراجعه به کدال به اطلاعات زیر دسترسی یابند:

• وضعیت صورتهای مالی شرکتهای پذیرش شده در بورس
• اطلاع از زمان و نحوه دریافت سود سالانه این شرکتها
• زمان برگزاری مجامع و تصمیمات اتخاذ شده در آنها
• اطلاعات مربوط به مهلت و نحوه استفاده از حق تقدمها
• انتشار ماهانه گزارشات مالی شرکتها و گزارش فعالیتهای هیئت مدیره

2. سایت مدیریت فناوری بورس تهران (tsetmc.com)

یکی از اصلی‌ترین سایتهای مورد نیاز سرمایه‌گذاران بورس ، سایت tsetmc می‌باشد. اطلاعات این سایت با توجه به فرآیند خرید و فروش سهام به صورت لحظه ای تغییر می‌کند. از مهم ترین امکانات و قابلیتهای این سایت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اطلاعات کلی مربوط به بازارهای بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران
• اطلاع از وضعیت کلیه شاخص‌های بازار
• ارائه اخبار مربوط به عرضه سهام و توقف و بازگشایی نمادها از طریق انتشار پیغامهای ناظر بازار
• اطلاعات مرتبط با وضعیت کلیه صندوقهای سرمایه گذاری
• کلیه اطلاعات مربوط به نمادهای بورسی شرکتهای پذیرش شده در بورس و فرابورس

3. سایت درگاه یکپارچه ذینفعان بازار سرمایه (ddn.csdiran.com)

درگاه یکپارچه، یکی از درگاههای شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه می‌باشد. این سامانه با هدف ارائه خدمات غیرحضوری به فعالان بازار سرمایه ایجاد شده است. از جمله خدمات اصلی این سامانه عبارتند از:

• اطلاع دقیق از کارگزار ناظر هر سهم
• مشاهده تعداد دقیق دارایی و سود نقدی هر سهم
• امکان دسترسی به اطلاعات سامانه سجام
• دسترسی به گردش معاملات
• نمایش تاریخ برگزاری مجامع عمومی شرکتها
• امکان مشاهده و اطلاع از وضعیت کلی بازار

کلام آخر

همانطور که گفته شد، بورس ، بازاری جهت انجام معاملات بر روی کالاها و انواع سهام شرکتها می‌باشد. تازه‌واردان این حوزه باید بدانند که دستیابی به سود و داشتن عملکرد خوب در این بازار، در گرو آشنایی کامل آنها با تمام مفاهیم این حوزه و تسلط بر آنها خواهد بود. نکته کلیدی در ورود به بورس ، توجه به میزان سرمایه مورد استفاده برای شروع فعالیت است. از این رو، توصیه می‌شود افراد در ابتدا با بخش کمی از سرمایه خود وارد شده و پس از کسب تجربیات کافی، اقدام به افزایش آن نمایند.