اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

فهرست مطالب

قرارداد اختیار معامله

اوراق اختیار فروش تبعی ، نوعی قرارداد اختیار معامله است. پیش از آن که مفهوم اوراق اختیار فروش تبعی را شرح دهیم، شما را با مفهوم قرارداد اختیار معامله آشنا می سازیم. قرارداد اختیار معامله، معادل عبارت لاتین «put option» می باشد. در واقع قراردادی بین خریدار و فروشنده است که به موجب آن خریدار، حق خرید یا فروش دارایی را (در یک قیمت معین) خریداری می کند.

در این قرارداد، مانند تمام قراردادها هر کدام از طرفین به طرف مقابل خود امتیازی واگذار و در مقابل امتیازی دریافت می نماید. مبلغی که خریدار بابت خرید اختیار معامله می پردازد، همان حق شرط است. فروشنده نیز حق خرید یا فروش دارایی مورد نظر خود را (در یک قیمت معین) به خریدار می دهد. اگر اختیار معامله بابت خرید سهام باشد به آن اختیار خرید می گویند. در صورتی که بابت فروش سهام باشد به آن اختیار فروش گفته می شود. به قیمت معینی هم که سهم در آن قیمت خریداری یا فروخته می‌شود، قیمت اعمال یا قیمت توافق می گویند.

قرارداد اختیار معامله، تاریخ مشخصی دارد. حق خرید یا فروش دارایی (در یک قیمت معین) تنها در همان زمان از پیش تعیین شده امکان پذیر می باشد.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

طرح انتشار اوراق اختیار فروش تبعی در مورخ 1391/05/16 با عنوان عرضه اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت‌های پذیرفته ‌شده در شورای عالی بورس تهران به تصویب رسید.

بازار بورس، بازاری یک طرفه است. سود و منفعت سرمایه گذاران در آن وابسته به قیمت رشد سهام است. چنانچه قیمت سهامی به شدت کاهش یابد، سهامداران از آن سهم فاصله می گیرند. در چنین وضعیتی، شرکت برای حفظ ارزش سهام خود و حمایت از سهامداران اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می نماید.

سهامدار راهبردی(عمده) با توجه به پیش بینی که نسبت به سهام شرکت دارد، این اوراق را منتشر می کند.

شرکت منتشر کننده به خریدار اوراق اختیار فروش تبعی این اطمینان را می دهد که در تاریخ مشخصی سهام وی را (با مبلغی که از پیش تعیین شده است) خریداری می نماید. خرید سهام توسط شرکت تضمینی است. حتی در شرایطی که قیمت سهام به شدت کاهش یابد، شرکت سهام را به قیمت توافقی خریداری می نماید.

خرید اوراق اختیار فروش تبعی حداقل بازدهی را نصیب سهامدار می کند. علاوه بر این، ریسک سرمایه گذاری وی را نیز کاهش می دهد. بنابراین با خرید این اوراق سهام شما به نحوی بیمه خواهد شد.

برای درک بهتر به این مثال توجه کنید:

به عنوان مثال، شما 2000 سهم از سهام شرکت الف را به قیمت 2900 تومان خریداری کرده اید. با بررسی شرایط، احتمال می دهید که قیمت سهام شرکت کاهش پیدا کند. در چنین شرایطی، شرکت برای حمایت از سهام و سهامداران خود اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می نماید. شرکت به سهامداران این اطمینان را می دهد که پس از شش ماه (تاریخ اعمال) سهام آن ها را به مبلغ 3000 تومان (قیمت اعمال) خریداری می کند.

در صورتی که به تعداد سهام خود، اوراق اختیار فروش تبعی آن را خریداری نمایید، حکم بیمه نامه سهم شما را خواهد داشت.

سررسید اوراق اختیار فروش تبعی

همانطور که گفتیم در قرارداد اختیار معامله، قیمت و تاریخ مشخص می شود. در تاریخ اعمال اوراق، قیمت سهام شرکت ممکن است از قیمت اعمال کمتر، بیشتر یا مساوی با آن باشد. هر یک از این شرایط را جداگانه بررسی می کنیم.

قیمت سهام در بازار < قیمت اعمال: شرایطی است که شما سهم را به قیمت 2900 خریداری کردید، قیمت اعمال 3000 تومان بوده است، اما در حال حاضر قیمت سهم به عنوان مثال 2500 تومان شده است. در واقع شما در ازای هر سهم 400 تومان متضرر شده اید، سپس اوراق اختیار فروش خود را اعمال می کنید. اعمال اوراق اختیار فروش تبعی به دو روش زیر صورت می گیرد:

1- شرکت، سهم را به قیمت 3000 تومان خریداری می کند.

2- شرکت، مبلغ حاصل از اختلاف قیمت اعمال با قیمت سهام در بازار را به حساب شما واریز می نماید.

(اختلاف قیمت اعمال با قیمت سهام در بازار در این مثال 500 = 2500 - 3000)

قیمت سهام در بازار > قیمت اعمال: شرایطی است که سهم شما در بازار مبلغی بالاتر از 3000 تومان (قیمت اعمال) می باشد. در این صورت، قطعاً شما حاضر به اعمال اوراق تبعی و فروش سهم به قیمت 3000 تومان نخواهید بود.

در چنین وضعیتی، اوراق اختیار فروش شما باطل خواهد شد. این کار (خرید اوراق اختیار فروش تبعی) مانند بیمه کردن خودرو می باشد. شما حق بیمه را پرداخت می کنید و تا زمانی که حادثه ای رخ ندهد از آن استفاده نمی کنید.

قیمت سهام در بازار = قیمت اعمال : شرایطی است که قیمت سهم در بازار برابر با قیمت اعمال و یا تفاوت ناچیزی با آن داشته باشد. در این حالت، به احتمال زیاد شاهد عرضه سنگین سهم خواهیم بود.

اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی سهام شرکت سهامی ذوب آهن اصفهاننمونه اطلاعیه اوراق اختیار فروش تبعی

اطلاعیه بالا مربوط به شرکت ذوب آهن اصفهان است. تاریخ اعمال یا سررسید آن مصادف با 1399/12/24 می باشد. قیمت اعمال 733 تومان است. طبق این اطلاعیه، شرکت تضمین می دهد پس از شش ماه، سهام را از سهامداری که اوراق اختیار فروش آن را خریداری کرده به قیمت 733 تومان خریداری کند.

مشخصات اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی

همانطور که در نمونه اطلاعیه فوق قابل مشاهده است، این فرم شامل اطلاعات زیر می باشد:

  • دارایی پایه: سهمی که اوراق تبعی مبتنی بر آن است.
  • عرضه کننده: شرکت منتشر کننده اوراق تبعی است.
  • کل حجم عرضه: کل اوراق اختیار فروشی که تا پایان دوره معاملاتی عرضه خواهد شد.
  • سقف خرید: شامل محدودیت های خرید برای هر کد معاملاتی (حقیقی یا حقوقی) است.
  • قیمت اعمال: قیمتی است که عرضه کننده تعهد می دهد سهم را در تاریخ مقرر به آن قیمت خریداری کند.
  • دوره معاملاتی: شامل اولین روز معاملاتی اوراق تبعی تا آخرین روز آن می باشد.
  • سررسید: تاریخ اعمال اوراق اختیار فروش است.

مزایا و محدودیت های اوراق اختیار فروش تبعی

اوراق اختیار فروش تبعی مزایا و محدودیت هایی دارد. در جدول زیر مزایا و محدودیت های آن را به شما معرفی می کنیم:

مزایامحدودیت هاسهامداران عمده ریسک سرمایه گذاری را پوشش داده و در عین حال از سهامشان حمایت می کنند نداشتن بازار ثانویه افزایش تقاضا برای سهام پایه و بازگشت اعتماد سرمایه گذاران به بازار وجود سقف خرید برای هر کد معاملاتی مدیریت و کاهش ریسک برای سهامداران خردالزام به داشتن سهام پایه برای خرید این اوراق حداقل بازدهی ۲۰ درصدیپایان یافتن تعهد عرضه کننده پس از تاریخ اعمال

قوانین مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی

پیش از خرید اوراق تبعی لازم است از دستورالعمل و قوانین مربوط به آن آگاهی کامل داشته باشید. مهم ترین قوانین اوراق اختیار فروش تبعی شامل موارد زیر است:

  1. تا سررسید اوراق امکان فروش آن وجود ندارد. به عبارتی این اوراق بازار ثانویه ندارند.
  2. تنها سهامدار شرکت می تواند اوراق اختیار فروش تبعی آن را خریداری نماید.
  3. اوراق تبعی تنها به تعداد سهام اعتبار دارند. در صورتی که شما بیشتر از سهام خود، اختیار فروش را بخرید یا قبل از تاریخ اعمال بخشی از سهامتان را بفروشید، مازاد اوراق تبعی آن باطل خواهد شد و مبلغی به شما برگشت داده نمی شود.
  4. چنانچه قصد اعمال اختیار فروش را داشته باشید، باید در تاریخ سررسید به کارگزار خود اعلام کنید. در صورتی که پیش از اتمام مهلت اوراق درخواست خود را مطرح نکنید، اوراق باطل شده و مبلغی به شما برگشت داده نمی شود.
  5. در صورتی که در تاریخ اعمال، قیمت سهام در بازار بیشتر یا مساوی با قیمت اعمال باشد، اوراق به صورت خودکار باطل خواهند شد.
  6. پس از اعمال اوراق اختیار فروش، چنانچه عرضه کننده در پرداخت حقوق مشتری تاخیر نماید، توسط سازمان بورس جریمه خواهد شد.
  7. درخواست اعمال اوراق پس از ارسال کارگزاری به سپرده گذاری مرکزی، قابل لغو یا ویرایش نمی باشد.

برای آگاهی بیشتر دستورالعمل عرضه اوراق اختیار فروش تبعی ، مصوب هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار را مطالعه نمایید.

لیست نمادهای دارای اوراق تبعی

در جدول زیر لیست شرکت هایی که تا مورخ 1399/06/27 اوراق اختیار فروش تبعی منتشر کرده اند، آورده ایم.

مزایا محدودیت ها
سهامداران عمده ریسک سرمایه گذاری را پوشش داده و در عین حال از سهامشان حمایت می کنند نداشتن بازار ثانویه
افزایش تقاضا برای سهام پایه و بازگشت اعتماد سرمایه گذاران به بازار  وجود سقف خرید برای هر کد معاملاتی
مدیریت و کاهش ریسک برای سهامداران خرد الزام به داشتن سهام پایه برای خرید این اوراق
حداقل بازدهی ۲۰ درصدی پایان یافتن تعهد عرضه کننده پس از تاریخ اعمال

همانطور که در جدول بالا مشاهده می کنید، نماد اوراق اختیار فروش تبعی معمولاً متشکل از حرف «ه» به همراه قسمتی از نماد سهام پایه و تاریخ سررسید اوراق است.

به عنوان مثال، نماد اوراق تبعی شرکت سرمایه گذاری غدیر تشکیل شده از: ه + غدیر + 912 (9 برگرفته از سال 1399 و 12 برگرفته از اسفند ماه می‌باشد) = هغدیر 912

دریافت اطلاعات مربوط به اوراق تبعی شرکت ها

در سایت بورس اوراق بهادار تهران، می توانید کلیه اطلاعات مربوط به شرکت هایی که اوراق تبعی منتشر کرده اند را مشاهده نمایید.

برای ورود به صفحه مربوط به اوراق تبعی در سایت بورس اوراق بهادار کلیک کنید.

این صفحه اطلاعاتی نظیر: نام و نماد اوراق، قیمت اعمال اوراق، تاریخ شروع و پایان دوره معاملاتی و تاریخ اعمال اوراق را در اختیار شما می گذارد.

اطلاعات مربوط به عرضه و تقاضا و همچنین بیشترین کاهش و افزایش قیمت اوراق تبعی در سایت بورس اوراق بهادار قابل مشاهده می باشد.

با مراجعه به قسمت انتهای صفحه و انتخاب گزینه «تبعی» می توانید هر یک از اطلاعات مربوط به عرضه، تقاضا، بیشترین کاهش و افزایش قیمت را مشاهده نمایید.

محاسبه بازدهی خرید اوراق اختیار فروش تبعی

در صورتی که اوراق اختیار فروش با قیمت مناسبی خریداری نشوند، منفعتی نخواهند داشت. بنابراین از خرید این اوراق بدون توجه به قیمت آن ها خودداری نمایید تا متضرر نشوید. این موضوع را با ذکر مثالی شرح می دهیم:

به عنوان مثال، ما قصد خرید ۲۰۰۰ سهم از اوراق تبعی شرکت الف را داریم. در این صورت لازم است حداقل تعداد ۲۰۰۰ سهم از سهام پایه شرکت الف را در پرتفوی خود داشته باشیم.

تعداد اوراق تبعی خریداری‌ شده: 2000

قیمت اعمال اوراق تبعی در زمان سررسید: 375 تومان

قیمت خرید نماد الف: 362 تومان

قیمت خرید اختیار فروش نماد الف: 27 تومان

برای محاسبه بازدهی اوراق اختیار فروش تبعی از فرمول زیر استفاده می کنیم:

دریافتی = قیمت اعمال اوراق تبعی در زمان سررسید × اوراق تبعی خریداری شده

پرداختی = هزینه خرید سهام پایه + هزینه خرید اوراق تبعی

 

محاسبه بازدهی اوراق در مثال فوق :

دریافتی = 750000 تومان= 2000 × 375 تومان

پرداختی = 780903تومان= 54216 + 726687 تومان

 

در چنین شرایطی، خرید اوراق اختیار فروش شرکت الف نه تنها سودی نصیب سهامدار نمی کند، بلکه زیان 4/12% - نیز به همراه خواهد داشت.

چه زمانی اوراق اختیار فروش تبعی برای ما بازدهی مطلوب خواهد داشت؟

هر زمان که اوراق تبعی را در قیمت مناسب خریداری کنیم، می توانیم از آن انتظار بازدهی مطلوب داشته باشیم.

برای محاسبه قیمت مناسب خرید اوراق، کافیست بازده مورد انتظار خود را در فرمول بالا جایگذاری نماییم.

پرداختی = 694444تومان

هزینه خرید اوراق تبعی + 688546 تومان = 694444

هزینه خرید اوراق تبعی = 5898 تومان

پس برای رسیدن به بازدهی 8% لازم است هر ورقه اختیار فروش تبعی را به مبلغ 29 ریال خریداری نماییم.

توصیه نویسنده به سهامداران

قبل از سرمایه گذاری در هر بازار یا صنعتی سعی کنید، ریسک سرمایه گذاری خود را به حداقل برسانید. انتشار اوراق اختیار فروش تبعی از جمله ابزارهایی است که به شما امکان کاهش ریسک را می دهد.

سهامدارن با استفاده از این ابزار می توانند سرمایه خود را بیمه کنند. نکته حائز اهمیت این است که قبل از اقدام به خرید اوراق اختیار فروش تبعی ، با دستورالعمل معاملات آن آشنا شوید و از مناسب بودن قیمت آن اطمینان حاصل نمایید، در غیر اینصورت بی گدار به آب زده اید!

نویسنده: الهه سلوکی
26 تیر 1400
آخرین بروزرسانی: الهه سلوکی
2 سال پیش